5. Valpreventie in Fryslân

Momenteel is er veel aandacht voor valpreventie, de op één na hoogst gedoteerde post binnen de SPUK-regeling. Terecht, want elke vier minuten belandt in Nederland een 65-plusser op de spoedeisende hulp na een val. De gevolgen zijn vaak groot. Lichamelijk, door kneuzingen of een breuk, maar ook geestelijk doet het veel met de persoon die valt. Ouderen zijn vaak bang om opnieuw te vallen en onderzoek toont aan dat het aantal incidenten toeneemt wanneer er sprake is van angst. Door deze angst worden bepaalde situaties of activiteiten gemeden en dit zorgt er weer voor dat mensen minder ondernemen en zich terugtrekken uit het sociale leven. Dit heeft invloed op de kwaliteit van leven, zorgt voor een achteruitgang van de algehele conditie en kan ook eenzaamheid veroorzaken. De urgentie is dus hoog.

Slechtziendheid, duizeligheid en voetproblemen verhogen het risico op vallen, maar de belangrijkste factoren zijn een verminderd evenwicht en de achteruitgang van spierkracht en balans. Bewegings- en sportprogramma’s kunnen de kans op vallen en letsel verkleinen en voor meer zelfvertrouwen bij het lopen zorgen. Ze zijn relatief eenvoudig in te passen in het dagelijks leven - denk aan een wandeling van een half uurtje - maar ouderen stellen bewegen en sport over het algemeen (te) lang uit. De Friese gemeenten zijn bezig met het opzetten van de ketenaanpak valpreventie onder de naam ‘Stevig Staan Fryslân’.

Ouderen kunnen verschillende acties ondernemen om het risico op vallen te verminderen: aanpassingen aan de woning en inrichting, medicatie, schoeisel, et cetera. De inspanningen vanuit de SPUK-regeling doelen echter op de brede inzetbaarheid van beweeginterventies op groepsniveau. Om valpreventie goed uit te kunnen rollen is een multidisciplinaire aanpak op lokaal niveau nodig. Wil je meer daarover lezen, kijk dan hier. Momenteel wordt breed ingestoken op de inzet van valpreventieve beweeginterventies. De meeste interventies vinden plaats op basis van groepen van acht tot twaalf deelnemers. Om deze aantallen deelnemers lokaal te kunnen vinden en aan deze groepen te kunnen koppelen is een aanpak nodig, die ook werkt in Friesland. In tegenstelling tot de Randstad zitten we hier met uitgestrekte landelijke gebieden met kleinere kernen. Het is daarom best een uitdaging om voldoende deelnemers op een acceptabele afstand tot een aanbieder te vinden, en hen op een redelijke termijn ook aan de interventie deel te kunnen laten nemen. Het is ook belangrijk om deze interventies aantrekkelijk onder de aandacht van de doelgroep te brengen. Veel aanbod is weinig ‘sexy’, zeker voor de jongere generaties ouderen. Ook hier geldt: ouderen zijn geneigd deelname aan dit soort activiteiten uit te stellen.

In Fryslân worden regelmatig fit-testen georganiseerd door Sport Fryslân. Een van de onderdelen van zo’n test is valpreventie. Ouderen kunnen aan de hand van een aantal vragen en een korte looptest inzicht krijgen in hun valrisico. Vervolgens worden zij eventueel doorverwezen naar een van de valpreventie interventies. De fit-testen lijken een succes te zijn, er komen soms zo’n tweehonderd ouderen op af. Bijkomend voordeel: Ouderen die geen verhoogd valrisico hebben, kunnen worden doorverwezen naar regulier beweegaanbod.

Wij zien de inspanning voor valpreventie (geïndiceerde preventie voor ouderen met verhoogd valrisico) als kans om ook een stap te zetten richting vitaal ouder worden. Daarom stimuleren wij - na afloop van een valpreventieve beweeginterventie - een gezonde uitstroom naar regulier bewegen en sociaal actief zijn. Als een groep ouderen lokaal deelneemt aan een interventie en het enkele weken leuk heeft met elkaar, biedt dat een kans om deze groep na afloop van de interventie bij elkaar te houden om samen iets te ondernemen: een wandelclub, samen eten, het kan van alles zijn.

Hier zijn dus kansen voor acties tegen eenzaamheid, of zingeving en eigen ontwikkeling. Kijk dus ook naar het vervolg én zorg voor samenwerking tussen interventies. De groepsgesprekken van UP! zijn bijvoorbeeld in het verleden succesvol gekoppeld aan Dansen met Parkinson, waarbij de deelnemers uitvoerig en meerdere keren met elkaar in gesprek gingen over de gevolgen van Parkinson en na afloop aangeven zich mens in plaats van patiënt te voelen.

Terwijl enkel ouderen met een vastgesteld gemiddeld of hoog valrisico in aanmerking komen voor deelname aan een valpreventieve beweeginterventie (óf betaald door gemeente of zorgverzekeraar) willen wij inzetten op structureel beweegaanbod voor alle ouderen, die op valrisico gescreend worden.

Op Loket Gezond Leven staan momenteel drie interventies die bewezen effectief zijn. Zij richten zich op het beperken van de risicofactoren voor vallen. Het zijn:

• Vallen Verleden Tijd
• In Balans
• Otago

Vallen Verleden Tijd

Deze interventie richt zich op 65-plussers die nog redelijk vitaal zijn, maar wel een verhoogd risico op vallen hebben. Door middel van een hindernisbaan en het aanleren van valtechnieken worden ouderen zich
meer bewust van gevaarlijke situaties en werken ze aan hun balans en mobiliteit. De interventie duurt in totaal vijf weken en kan gegeven worden door fysiotherapeuten en oefentherapeuten die de cursus Vallen en Valtraining: programma Vallen Verleden Tijd met succes hebben afgerond.

In Balans

Richt zich op 65-plussers met verhoogd risico, die enigszins kwetsbaar zijn (pre-frail). De training is gebaseerd op Tai Chi en richt zich voornamelijk op het verbeteren van balans en spierkracht, wat bewustwording en zelfvertrouwen kan bevorderen. De interventie duurt in totaal 14 weken, inclusief informatiebijeenkomst en voorlichtingen. Ze kan worden gegeven door fysiotherapeuten, oefentherapeuten,
sport- en bewegingsleiders, buurtsportcoaches en MBvO docenten, die de opleiding tot In Balans docent met succes hebben afgerond.

Otago

Richt zich op 65-plussers met verhoogd risico die (zeer) kwetsbaar zijn. Door middel van oefeningen worden spierkracht, balans en mobiliteit verbeterd. In tegenstelling tot Vallen Verleden Tijd en In Balans wordt deze training voornamelijk individueel aangeboden. De interventie duurt in totaal 12 maanden en kan worden gegeven door fysiotherapeuten, oefentherapeuten en beweegagogen die de opleiding tot Otago instructeur met succes hebben afgerond.

Niet alle documenten op deze pagina zijn digitaal toegankelijk. Komt u een document tegen dat niet digitaal toegankelijk is, maar wilt u deze wel graag lezen? Neem dan contact met ons op via info@friesepreventieaanpak.nl.