2. Ouderen zijn waardevol
Positieve waardering van ouderdom
In onze maatschappij is veel miskenning over de ervaringswereld van ouderen: ze worden vaak over een kam geschoren en bekeken in een negatieve context van vergrijzing, kwetsbaarheid en al dan niet voltooid leven.
Waarderend kijken naar ouderen en ouder worden is erg belangrijk. Als ouder worden gelijkgesteld wordt aan verval, worden ouderen tekort gedaan en wordt de loop van het leven ontkend: We zullen immers allemaal ooit eens zélf die oudere zijn. De waarden van de jeugd - zoals fitheid en productiviteit - worden meestal vooropgesteld, maar daarmee wordt voorbijgegaan aan de mogelijkheden die ouder worden biedt. Mensen kunnen zich blijven ontwikkelen, ook – of misschien wel juist – als de kwetsbaarheid van het leven zich opdringt. Iemand kan op hoge leeftijd nog een grote persoonlijke groei doormaken en daar is nu vaak te weinig oog voor. Veel ouderen zijn juist uitermate moedig en tonen mentale veerkracht. Denkt u maar eens aan die vroeg dementerende oudere, die, worstelend met de afnemende controle over het eigen leven, er het beste van weet te maken.
Het expertteam ziet kansen om gezondheidswinst te behalen, als de derde levensfase door de maatschappij als een volwaardige fase in het leven wordt gezien. Het omarmen en waarderen van deze levensfase biedt kansen en mogelijkheden voor verschillende partijen in de samenleving. Sportverenigingen en culturele instellingen krijgen bijvoorbeeld een betere bezetting, als ze hun aanbod voor senioren verbreden tijdens school- en werktijden.
De ouderen zelf zijn ook aan zet
Het is daarbij ook belangrijk dat ouderen zélf opstaan en zich ontdoen van het etiket ‘verval’ en de verwachting dat zij als oudere zo lang mogelijk ‘jong’ willen blijven. Zij zijn zelf het ideale rolmodel en kunnen daarmee een nieuwe cultuur en beeldvorming van ouder worden voeden. Iedereen doet ertoe en nuanceert met de eigen ervaringen de vaak zwart-witte beeldvorming rond ouder worden. Bekijk ter inspiratie ook eens het koffietafelboek PR:OUD, dat de gangbare ideeën over ouder worden ten positieve verandert. Het is een sprankelend eerbetoon aan de schoonheid, veerkracht en (eigen)wijsheid van een mens op leeftijd. Het laat zien dat veroudering geen op te lossen probleem of te genezen ziekte is, maar een natuurlijk, krachtig en levenslang proces dat ons allen verenigt.
Als het verouderingsproces vanzelfsprekender wordt erkend, helpt het ouderen nieuwsgierig te blijven en deze levensfase actief en zinvol in te vullen. Deze meer optimistische en vooral realistische benadering geeft ouderen ook bewustwording en de mogelijkheid om zich tijdig aan te passen, bijvoorbeeld op het gebied van wonen en digitaal aangesloten blijven.
Het waardeerperspectief laat dus zien dat er vaak meer mogelijke oplossingen in het verschiet liggen dan u in eerste instantie denkt. Soms hoeft u ouderen alleen maar ‘aan’ te zetten en ze gáán weer, alsof er een reset op hun omstandigheden en veerkracht heeft plaatsgevonden. En in de meeste gevallen heeft dat te maken met eigenwaarde, het gevoel er (weer) toe te doen en dat ook te voelen. Daarom is het zo belangrijk, dat ouderen zich gehoord en gezien voelen.
Positieve gezondheid
Positieve gezondheid is een benadering van gezondheid die uitgaat van veerkracht en eigen regie. Door niet te kijken naar de moeilijkheden van ziek zijn, maar naar de mogelijkheden, blijkt er veel meer mogelijk dan verwacht. Positieve gezondheid brengt de behoeften en veranderwensen van een mens in kaart. Het biedt een kijk op ziek zijn door te kijken naar wat wél kan en de precieze behoeftes zijn, in plaats van wat niet meer kan. Vervolgens wordt samen gekeken wat de mogelijkheden zijn en kan iemand zelf beslissen wat de vervolgstappen kunnen zijn, in plaats van dat er over hem of haar wordt beslist. Deze zienswijze kan een goed startpunt zijn voor het invullen van de derde levensfase. Meer lezen? Kijk dan hier.
Het is belangrijk voor ouderen om zelf de touwtjes in handen te houden. Ze kunnen, ondanks alle verlieservaringen en beperkingen waarover ze vaak geen controle hebben, kijken naar wat nog wél kan. Controle ontstaat als ouderen de situatie waarin ze verkeren kunnen accepteren en er betekenis aan kunnen geven, en als ze tegenslag kunnen relativeren. Juist in een levensfase waarin mensen meer te maken krijgen met ingrijpende gebeurtenissen zijn zelfvertrouwen en zelfrespect belangrijk voor het vinden van nieuw evenwicht.
Samen met ouderen
Het is misschien een open deur, maar toch: ouderen zijn zelfstandige volwassenen en vrij in wat zij wel en niet willen doen. Leg uw oor dus te luister bij deze doelgroep en ga uit van dat waar zij behoefte aan hebben. Zij hebben een leven vol ervaringen en gebeurtenissen achter de rug en weten zelf goed hoe en wat ze willen aanvangen met hun heden en snel krimpende toekomst. Uit gesprekken met Friese ouderen komt vaak naar voren dat zij niet betutteld willen worden. Ouderen verschillen hierin overigens niet van andere leeftijdsgroepen.
Een mens is een sociaal dier en wil zich gehoord en gezien weten. Ouderen hebben dan ook - net als u en ik - behoefte aan verbondenheid en willen graag van betekenis zijn. Trek dus samen met hen op! Bij voorkeur in een vroeg stadium van de ontwikkeling van interventies en activiteiten. Zo creëert u draagvlak en vergroot u de kans dat activiteiten en initiatieven door hen gewaardeerd en geaccepteerd worden. En kunt u hen vervolgens daadwerkelijk een stap verder helpen.
Verander het denken
Zet uw creativiteit, betrokkenheid en wijsheid in om te blijven denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen, omdat het beeld van verval - in geval van ouder worden - zich hardnekkig in ons collectieve denken heeft genesteld. Oud en behoeftig zijn, anderen nodig hebben, ouderen worden maar al te vaak weggezet als een probleem. Het is juist belangrijk om de waarde en veerkracht van ouderen aan te spreken en te benadrukken.
Niet alle documenten op deze pagina zijn digitaal toegankelijk. Komt u een document tegen dat niet digitaal toegankelijk is, maar wilt u deze wel graag lezen? Neem dan contact met ons op via info@friesepreventieaanpak.nl.